İSKENDERİYELİ HYPATİA

YAŞAMI
Hypatia'nın doğum tarihini saptamakta kaynak yetersizliği dolayısıyla ciddi sıkıntılar yaşanmaktadır. Genel olarak 370 dolaylarında doğduğu varsayılır. Fakat bazı tarihçi ve bilim adamları da onun 355 dolaylarında doğduğunu ve bilinenin aksine öldürüldüğünde kırkbeş dolaylarında değil altmışlarında olduğunu savunur. Yine Hypatia'nın bütün yaşamı İskenderiye'de geçmiştir. Bazı kaynaklarda öğrenim görmek için kısa bir süre Atina'ya gittiği söylense de; gitmiş olduğuna dair herhangi bir kanıt yoktur.





Babası döneminin ünlü matematikçi ve filozofu Theon'dur. Theon, Öklit ve Ptolemius'un çevirilerini yapmıştır. Hypatia ise Pergeli Apollonius, Diophansus ve Ptolemius'un yapıtlarıyla ilgilendi. Alan Cameron'a göre Ptolemius'un elimizde bulunan Almagest ve Kullanışlı Cetveller baskılarını Hypatia düzenleyip yayına hazırlamıştır. Theon kızının aksine felsefe dersleri vermemiştir.Theon'un matematik ve gökbilim üzerine yazmış olduğu yapıtlardan bazıları günümüze ulaşmıştır.
Hypatia'nın öğrencileri arasında en dikkat çekici isim Synesius'tur. Öğretmeni Hypatia'nın yolladığı mektuplar sayesinde, Hypatia'nın yaşamı hakkında bilgi ediniyoruz. Hypatia yaşadığı yerde saygı görüyor, nüfuslu memurlarla görüşüyor, kamusal ve bilimsel kurumları ziyaret ediyordu. Nüfuslu bir aileden gelmiş olmasına rağmen ölümüne dek sade bir yaşamı seçmiştir.
Genel felsefesine baktığımızda;
*Ona göre Gökbilimi, fizikötesi bilgiye ulaşmaya yarayan bütün matematiksel bilimler arasında en üstün olanıdır.
*Yeni Platoncu bir anlayışa sahiptir
*İskenderiye'de felsefe dersleri vermiştir.



ADIM ADIM ÖLÜMÜ
     385 yılında İskenderiye'ye başrahip Theophilus getirildi ve şehirdeki çok tanrılı dinlere savaş açtı. İskenderiye'de çok tanrılı dinin kutsal yeri olan Serapeum kiliseye devredildi. Ayaklanmalar sonucunda ölen Hristiyanlar şehit sayıldı. Bryaxis'in yapıtı olan tanri Serapis'in heykeli bir asker baltasıyla parçalandı.
NOT: Filozof Olympius bu olaylara karşı çıkarken bu dönemde Hypatia olaylara hiçbir şekilde katılmamıştır. (Çünkü ne olursa olsun o dönemde biraz da olsa hoşgörü vardı ve Hypatia ile öğrencilerine hiç dokunulmadı) Tanrı Serapis heykelinin yıkımı ve Serapeum'un kiliseye devredilmesinden sonra Olympius İskenderiye'yi terk etmiştir.
     15 Ekim 412'de Theophilus'un ölümünden sonra başrahipliğe 17 Ekim 412'de yeğeni Cyril seçildi. Cyril'den sonra dini etki artık günlük yaşama ve yerel olaylara etki etmeye başladı. İlk önce Novatianlar şehirden sürüldü. İbadet ettikleri yer kapatıldı ve kutsal emanetlerine el konuldu. Daha sonra sıra Yahudilere geldi.
     Vali Orestes ile başrahip Cyril'in iktidarı paylaşma hırsı vardı. Orestes tüm yetkilerin Cyril'e verilmesini istemiyordu. Cyril ise tüm yetkileri almak istiyordu. Orestes'i destekleyenler arasında Hypatia da vardı ve Cyril'in asıl çekindiği konu Hypatia'nın çevresiydi. Çünkü Hypatia'nın öğrencileri genellikle nüfuslu ailelerden geliyordu ve aynı zamanda öğrencileri çeşitli çevrelerdendi. (İskenderiye, Suriye, Constantine, İznik vb.) Böylece Hypatia'nın ünü diğer yerlere ulaşmıştı ve varlıklı, nüfuslu bir çevresi vardı. Orestes-Hypatia işbirliği Cyril'i korkuttu ve halkı galeyana getirerek Hypatia'ya karşı halkı kışkırtarak isyan çıkardı. 415 yılında Hypatia arabasından indirilerek Caesarion Kilisesine götürüldü. Burada elbiseleri yırtılarak, vücudu kırık çömlek parçalarıyla kesildi ve Kinaron denilen bir yere götürülerek cesedi yakıldı.

     Hypatia'nın ölümünden sonra bazı tanınmış isimlerin onun için söyledikleri:
*Voltaire: "Cyril'in papaz traşlı köpeklerinin yobazlardan oluşan bir sürüye sırtını vererek işlediği hayvanca bir cinayet."
*Charles Leconte de Lisle "Hypetie et Cyrille" adlı kısa oyunla çok tanrılı felsefeyle Hristiyanlığı uzlaştırmaya çalıştı.
     Aşağılık Galile'li yıktı, lanetledi seni;
     Ama düşüşünle daha da büyüdün! Ya şimdi, heyhat!
     Platon'un ruhu, Afrodit'in bedeni
     Ebediyen Hellas'ın güzel göklerine çekildi.


Kaynak: Dzielska Maria, İskenderiyeli Hypatia, Berfin Yayınları, 1.Basım Haziran 1999